معرفی کتاب حج برنامۀ تکامل
علما و دانشمندان و فقهاى بزرگوار، هرکدام به سهم خود کوشیده‌اند تا مسلمانان را با ابعاد گوناگون حج آشنا کنند و راه را براى بهره‌ورى بیشتر آنان هموار سازند. مرحوم آیت اللّٰه حاج سید محمّد ضیاءآبادى رحمت الله علیه از جمله عالمانى هستند که با تألیف کتاب «حج برنامه تکامل» کوشیدند تا مناسک معنوى حج را تبیین کنند تا زائران بیت اللّٰه الحرام با معرفت و بصیرت در این مسیر طىّ طریق کرده، راه نجات را بیابند و در پایان پاک و پاکیزه و مهذّب به میهن خویش برگردند. ایشان در مقدمۀ کتاب می‌نویسند:
«نیل به آثار حیات‌بخش اعمال عبادى عموماً و عمل حجّ خصوصاً، مشروط به این است که به دقایق و اسرار این دستورات عظیم آسمانى توجّه کامل بشود؛ وگرنه بسیار روشن است که صورت عارى از روح، آن نتایج عالى انسانى و اجتماعى را نخواهد داد و به طور قطع، قسمت عمدۀ محرومیّت ما مسلمانان، از آثار فوق‌العاده عظیم دستورات دینى خود، معلول بى‌توجهى به روح قوانین الهى و اکتفا به صورت ظاهر آن‌هاست. مردمى را مى‌بینیم که مکه مى‌روند و عمره و حج بجا مى‌آورند و ظواهر اعمال و مناسک را هم به خوبى مى‌دانند، اما نه انقلابى در اخلاق و تکامل نفس و ترقّى روح و ارتباط با خدا در آنان حاصل مى‌شود و نه از نظر روابط اجتماعى و حفظ حقوق بشرى، خود را مضبوط و منظّم مى‌سازند.
بعضى از مردمى که به عزم زیارت بیت‌اللّٰه و امتثال فرمان عظیم خدا، به جنب‌وجوش مى‌افتند و مقدّمات سفر را فراهم مى‌سازند، از کوچک‌ترین اشیاى مورد حاجت در سفر، غفلت نمى‌کنند؛ از وسایل خواب و خوراک و پوشاک و ساک‌هاى بزرگ و کوچک براى حمل سوغاتى گرفته تا یادگرفتن مناسک حجّ و مسائل مربوط به احرام و طواف و سعى و رمى و سایر اعمال ظاهرى که همه را با جدّ و اهتمام کامل، تهیّه و تحصیل مى‌کنند، امّا از نظر درک روح حجّ و شناختن هدف و مقصود از این سیر و سفر الهى، چنان در حال غفلت و بى‌خبرى مى‌روند و بر مى‌گردند که اصلاً حرفى از آن به میان نمى‌آورند و سؤالى نمى‌پرسند و برنامه‌اى نمى‌گذارند و احساس کمبودى نمى‌کنند. گویى اصلاً شناختن آن حقایق و صورت خارجى دادن به آن مقاصد، در مرکز قلب و صحنۀ عمل، جزء برنامۀ اسلامى نیست و هیچ‌گونه دخالتى در امور آن‌ها ندارد. گویا تنها چیزى که از آن‌ها خواسته‌اند، همین است که دو قطعه حوله بر خود بپوشند و کلمۀ لبّیک به زبان جارى کنند و چند بار گرد بیت بچرخند و بین صفا و مروه گردش کنند و در منىٰ سر بتراشند و گوسفندى بکشند و سنگریزه‌هایى به ستون‌هاى بیابان منىٰ بزنند و بعد برگردند و والسلام! پس معلوم مى‌شود که آن‌ها روح حج را درک نکرده‌اند و هدف و معناى کار خود را نشناخته‌اند، و در نتیجه به این چنین تضادّ و تناقضى در عمل مبتلا شده‌اند.
بنابراین چاره‌اى نیست جز این که خود را به فراگیرى و فهم مقصدها و هدف‌هاى انسانى و حیاتى برنامه‌هاى حکیمانۀ آسمانى، موظف بدانیم و در این راه، از خود سعى بلیغ و اهتمام کافى نشان بدهیم ....
از این نظر، دیرزمانى بود مى‌اندیشیدم که مقاله‌اى کوتاه با خواست خدا در این باب، به رشتۀ تحریر درآورم و آنچه را با فهم قاصر خود، در این زمینه، از آیات قرآن کریم و روایات رسول اکرم ؟صل؟ وائمّۀ معصومین علیهم‌السلام وبیانات آقایان علما و بزرگان دین، به دست آورده‌ام، به صورت مجموعۀ مختصرى، به عنوان ارمغان سفر، تقدیم حجّاج بیت محرّم کنم، که ان شاء اللّٰه و به فضل و عنایت پروردگار، در این سفرِ سعادت ثمر، همراه زوّار خانۀ خدا، رفیقى منبِّه و مونسى مذکِّر باشد. به امید آن که بهره‌اى از ثواب آن اعمال و احوال ملکوتى، در آن مواقف و شعائر الهى، عاید این حقیر فقیر نیز بگردد.
وللّٰه الحمد که موفّقم فرمود و این اثر کوچک، به این صورت مشهود درآمد و همچون ران ملخى از مورى ناتوان به درگاه سلیمان، تقدیم آستان اقدس حضرت ولىّ اللّٰه اعظم، امام زمان، ارواحنا له الفدا گردید و یُرجى من کرمه المنّ بالقبول.
کتاب در هفت بخش تألیف شده است: بخش اول، سر تشریع عبادت، بخش دوم، آثار اجتماعی حج، بخش سوم، اسرار روحی حج، بخش چهارم، طی مراحل، بخش پنجم، مواقف، بخشی ششم، اتمام حج و نتایج آن، بخش هفتم، زیارت
سر تشریع عبادت، آثار اجتماعی حج، اسرار روحی حج، طی مراحل، مواقف، اتمام حج و نتایج آن و زیارت، عناوین هفت بخش این کتاب هستند .
لازم به ذکر است که این کتاب، خلاصه‌ای از کتابی به همین نام است که با اجازۀ مرحوم مؤلف توسط مرکز تحقیقات حج تلخیص و توسط انتشارات مشعر در 209 صفحه و در قطع وزیری منتشر شده است.
برای بارگیری و مطالعۀ کتاب، اینجا کلیک کنید.