پیوند حج و مهدویت

حج از ارکان اسلام است1 چنان‌که امامت از اصول اعتقادی و مهدویت امتداد جریان آن در بستر زمان است. روشن است که این در اصل بایستی با یکدیگر مرتبط و پیوسته باشند. در این مختصر به برخی از این پیوندها  اشاره خواهیم کرد.

الف: پیوند حج و مهدویت در بعد مکانی

مکان‌های مطرح در حج از جهات مختلفی با مهدویت مرتبط هستند برخی آن‌ها عبارت‌اند از:

1. مسجدالحرام، کعبه، بین رکن و مقام ابراهیم علیه‌السلام

یکی از موارد قطعی در مورد مکان ظهور امام عصر  عج‌الله‌تعالی‌فرجه  شروع قیام آن حضرت از جوار کعبه و بین رکن و مقام در کنار درب کعبه است2 بنابراین این مکان‌های مقدس یادآور حوادث مهمی است که در آینده محتوم جهان اتفاق خواهد افتاد.

2. مدینه منوره

شهر مدینه النبی یکی از اماکنی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی عج و به جهت حضور آن جناب در آن شهر مورد هجوم سفیانی قرار می‌گیرد و ویران می‌شود. بنابراین شهر مدینه یادآور مرحله‌ای حساس از ظهور است. به جهت همین حمله وحشیانه حضرت از مدینه به‌جانب مکه حرکت می‌کنند و فرصت ظهور کامل در آن شهر3 برای حضرتش فراهم می‌گردد.4

3. بیداء

در فاصله کوتاهی از مدینه و نزدیک میقات مسجد شجره منطقه بیداء قرار دارد. زمانی که لشکر سفیانی در تعقیب حضرت به‌سوی مکه حرکت می‌کند در این منطقه به اذن الهی در زمین فرو می‌رود و جز چند نفر که خبر را منتقل می‌کنند از آنان کسی باقی نمی‌ماند.5

نکتۀ قابل‌توجه این‌که در روایات رسیده از پیامبر ص و اهل‌بیت علیهم‌السلام یادکرد این موضوع هنگام عبور از سرزمین بیداء موردتوجه قرارگرفته و آن را یادآور شده‌اند. ازجمله این‌که نماز در آن محل مکروه شمرده شده است و در احادیث نبوی آن موضع «ذات الجیش» نامیده شده است.6

4. عرفات و مشعرالحرام و منا

بنا بر اخبار رسیده7و دلایل دیگر امام عصر عج هرساله در مراسم حج حضور دارند. البته چون زمان و مکان خاص که همه زائران در زمان و مکان واحد در آن حضور دارند عرفات و مشعرالحرام و منی می‌باشد حضرت در این مکان‌ها حضور دارند.

 

ب: ارتباط محتوایی حج با مهدویت

حج نمونه تشکیل امت واحده بر محور توحید است. وقتی نمایندگان جهان اسلام از هر نژاد و ملیت و با هر زبان و رنگ کنار هم قرارگرفته و با شعار و عمل واحد هدفی واحد را دنبال می‌کنند زیباترین جلوه از تشکیل امت واحده را به نمایش می‌گذارند و این نمونه کوچک تشکیل جامعه مهدوی است که فراتر از نگرش‌های محدودیت آور و در تنگنا قرار دادن جامعه و مردم به جهت نگرش‌های محدود غیر الهی و غیرانسانی است.

بنابراین حج مرحله و تمرینی برای تشکیل جامعه موعود است.البته توضیح این موارد و سایر پیوندها مجالی گسترده می‌طلبد.

----------------------

1. حَدَّثَنِی الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ الزِّیَادِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ عَنْ فُضَیْلٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَایَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْ‏ءٍ کَمَا نُودِیَ بِالْوَلَایَةِ،  الکافی، ج 2، ص   18    باب دعائم الإسلام

 2. بحارالأنوار، ج 52 ، ص  222

3.   بحارالأنوار ج  52، ص 22

4.   بحارالأنوار ج 52 ، ص 25

5. تفسیرالعیاشی ج1 ، ص 24

6.   الکافی  ج 3، ص 38

7.   الکافی ج  1،ص 33

 

-------------------------------------------------------

حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی کلباسی،  رئیس مرکز تخصصی مهدویت