عظمت حج در دعاهاى ماه رمضان
براى نمایاندن اهمیت حج با احکام و حکمت‌هاى ویژه‌اى که دارد، کافى است توجه شود که دعاهاى ماه مبارک رمضان از درخواست حج از خداوند، آن‌هم حج مکرّر، آکنده است1، به‌گونه‌اى که گزاف نیست گفته شود: روزۀ این ماه و دعاهاى شب‌ها و مناجات سحرگاهان و اوراد روزهایش، زمینه‌ساز حج و براى ادراک نکاتى است که دربارۀ حج گفته شده است؛ نکاتى همچون:
کسى که در مکه سجده کند همچون کسى است که درراه خدا در خون خویش تپیده است؛
السَّاجِدُ بِمَکَّةَ کَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِى سَبِیلِ اللَّه2
و یک‌بار تسبیح حق در مکه برابر است با خَراج عراقین که در راه خدا انفاق شود؛
تَسْبِیحَةٌ بِمَکَّةَ أَفْضَلُ مِنْ خَرَاجِ الْعِرَاقَیْنِ یُنْفَقُ فِى سَبِیلِ اللَّه3
کسى که قرآن را در مکه ختم کند نمیرد تا رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و جایگاه خویش را در بهشت ببیند.
وَقَالَ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ بِمَکَّةَ لَمْ یَمُتْ حَتَّى یَرَى رَسُولَ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وَیَرَى مَنْزِلَهُ مِنَ الْجَنَّة4
نگاه عاشقانه به کعبه خطاها را کاملاً نابود مى‌کند.
النَّظَرُ إِلَى الْکَعْبَةِ حُبّاً لَهَا یَهْدِمُ الْخَطَایَا هَدْماً 5.
درخواست توفیق ادراک حج در دعاهاى ماه مبارک رمضان چنان چشمگیر است که شاید بتوان گفت: خداوند سبحان مى‌خواهد با زمینه‌سازى مناسب، ضیافت خود را طی این چند ماه و به‌ویژه در دهۀ نخست ذى‌حجه تتمیم کند. بنابراین، آغاز ضیافت الهى، ماه مبارک رمضان و پایان آن ذى‌حجه و موسم انجام مناسک حج است.
حج، ضیافت خداوند است و حج‌گزاردن، همانند روزه‌داران، مهمان خداى رحمان‌اند. چنان‌که امام صادق علیه‌السلام فرمود:
حج‌گزار و معتمر تا آنگاه‌که به دیار خود بازگردند مهمان خدایند؛
إِنَّ ضَیْفَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَاعْتَمَرَ فَهُوَ ضَیْفُ اللَّهِ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِه6
امیرمؤمنان؟ع؟ نیز در ذیل پاسخ این پرسش که چرا روزه در ایام تشریق7 حرام شد؟ فرمود:
چون حج‌گزاران، زائران خدا و در ضیافت اویند و براى میزبان نیکو نیست که مهمانان وى روزه داشته باشند؛
لِأَنَّ الْقَوْمَ زُوَّارُ اللَّهِ وَهُمْ فِى ضِیَافَتِهِ وَلَا یَجْمُلُ بِمُضِیفٍ أَنْ یُصَوِّمَ أَضْیَافَهُ8
این ضیافت چندماهه، دو مرحله دارد: نخست مهماندار به مهمان مى‌گوید: خواسته‌اى طلب کن. در مرحلۀ بعد مهماندار آنچه را که مهمان خواستۀ به او عطا مى‌کند. ضیافت ویژۀ ماه مبارک رمضان، زمینۀ ضیافت حج را فراهم مى‌کند. در ماه رمضان، مهماندار که خداست به بندگان روزه‌دار خود پیام مى‌دهد: «از من حج طلب کنید» اما در ضیافت دوم، یعنى مراسم و مناسک حج، سخن از عطاست، نه طلب.
تذکر: ازآنجاکه ولایت از ارکان اسلام و حج است در دعاهاى ماه مبارک رمضان همراه طلب حج و زیارت بیت‌الله الحرام، درخواست تشرف به اعتاب مقدسه و زیارت حرم مطهر رسول‌الله و امامان معصوم علیهم‌السلام نیز آمده است:
اللّهمّ...ارْزُقْنى...زیارةَ قَبرِ نبیکَ والأئِمة؟عهم؟ ولا تُخْلِنى یا رَبّ مِنْ تِلکَ المَشاهدِ الشّریفةِ9
1 مفاتیح‌الجنان، اعمال شب‌ها و روزهاى ماه مبارک رمضان، دعاى ابوحمزۀ ثمالى، دعاهاى شب‌هاى قدر و... . بخشى از نخستین دعایى که در اعمال مشترک آمده چنین است: اللهم ارزقنى حجّ بیتک الحرام فى عامى هذا وفى کل عام... اللهم إنى أسألک فیما تقضى وتقدر... أن تکتبنى من حُحّاج بیتک الحرام المبرور حجّهم...
2. وسائل‌الشیعه، ج ٩، ص ٣٨٢-٣٨٣.
3. همان.
4. همان، ص ٣۴٠.
5. همان، ص ٣۶۵.
6. همان، ج ١٠، ص ۴۵٨.
7. روزهاى یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ذى‌حجه را ایام تشریق گویند. در این ایام روزه بر حاضران در سرزمین منا حرام است.
8. وسائل‌الشیعه، ج ٨، ص ١۵٩-١۶٠.
9.مفاتیح‌الجنان، دعاى ابوحمزه ثمالى.
برگرفته از کتاب «جرعه‌ای از صهبای صفا»، آیت‌الله جوادی آملی، ص 43-45