پیوند حج و ماه مبارک رمضان

اَللَّهُمَّ اُرْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ اَلْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ وَ لاَ تُخْلِنِی مِنْ تِلْکَ اَلْمَوَاقِفِ اَلْکَرِیمَةِ وَ اَلْمَشَاهِدِ اَلشَّرِیفَةِ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ فَکُنْ لِی اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ اَلْأَمْرِ اَلْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ اَلْقَدْرِ مِنَ اَلْقَضَاءِ اَلَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ اَلْحَرَامِ اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اِجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی فِی طَاعَتِکَ وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی آمِینَ رَبَّ اَلْعَالَمِینَ .1
خدایا مرا روزى کن حج بیت‌الحرام در این سال و در همه‌سال مادامی‌که عمرم را باقى دارى با آسایش و عافیت و وسعت رزق و مرا دور مدار از آن جایگاه‌های عالى و مشاهد مشرفه و زیارت قبر پیغمبرت که درودت بر او و بر آلش باد و در جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یارى کن. خدایا! از تو درخواست مى‏کنم که در آنچه از قضا و قدرت امورى را در شب قدر حتمى قرار دادى، که دیگر برگشت و تغییر و تبدیل نخواهد داشت، مرا از آن حجاج بیت‌الحرامت قرار دهى که حجشان پسندیده و سعی‌شان پذیرفته و گناهانشان آمرزیده است و اعمال بدشان بخشیده شده است و قرار ده در قضا و قدرت که عمر مرا طولانى و رزقم را وسیع و امانات و قرضم را ادا فرمایى. این دعا را اجابت فرما اى پروردگار عالم.
 


تمام هستی بر سر سفرۀ احسان الهی میهمان هستند و هیچ موجودی از خداوند، هیچ‎چیز طلبکار نیست و نعمت‌های الهی ابتدائی2 هستند : همان‌گونه که حضرت زهرا ؟سها؟ به این حقیقت در آغاز خطبه فدکیه خود تصریح فرمودند:
 « مِنْ عُمُومِ نِعَمِ ابْتَدَأَها» 3
سرّ عقلانی قضیه هم آن است که خداوند غنیّ بالذات است و فقر و نیازی ندارد. و مخلوق هم هرچه دارد از خداوند است. پس مخلوق چیزی از خود ندارد که به خدا بدهد، و خداوند هم نیازی ندارد، بنابراین مخلوق هرچه می‎کند به نفع خودش است و طلبکار نعمتی از خداوند نمی‎شود و هرچه از حق‌تعالی دریافت می‎کند لطف و احسان است.
انسان هم در میان همه موجودات در این میهمانی عظیم الهی با بهره‎وری گسترده‎تر از همه مخلوقات در حال پذیرایی شدن است. و خطاب نورانی «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ ...»4 به این پذیرائی خاص اشاره دارد.
در میان این فضای لبریز از میهمانی خداوند کریم، میهمانی‎های ویژه‎ای قرار داده است که دو میهمانی از همه خاص‎تر است: «میهمانی مکانی» و «میهمانی زمانی»
میهمانی مکانی، حرم امن الهی است و زیارت بیت‌‌الله، که امام صادق؟ع؟ فرموده‎اند: «اَلْحَاجُّ وَ اَلْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اَللَّهِ ...»5، یعنی: حاجی و عمره‌گزار میهمان خداوند هستند.
میهمانی زمانی الهی هم ماه مبارک رمضان که فرمود: «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ ...»6 یعنی: ماه مبارک رمضان، ماهی است که شما به میهمانی خداوند دعوت شده‌اید.
و جالب اینکه شرکت در «میهمانی مکانی» مقدمات و تحمل سختی‌هایی را برای انسان در پی دارد، که گاهی سالیانی طولانی او را در نوبت تشرف و انتظار ورود به حرم الهی نگه می‎دارد و خداوند هم در قرآن کریم شرط وجود تشرف را استطاعت معرفی فرموده: «... وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا ...».7
ولی میهمانی زمانی الهی هیچ مقدمه‎سازی از ناحیه انسان لازم ندارد و خداوند میهمانی را به محل زندگی و کار انسان‎ها در اقصی نقاط عالم می‎برد و هرکسی هرکجا هست در هر موقعیت اجتماعی، اقتصادی و ... به میهمانی ماه رمضان فراخوانده می‎شود.
جالب‎تر آنکه همان‎گونه که برای ورود به میهمانی مکانیِ الهی، خداوند بزرگ برای کسب آمادگی میهمان دو میقات قرار داده است: یکی کیلومترها قبل از حرم، و دیگری متصل به حرم الهی به‎نام ادنی‎الحل، تا میهمان الهی در این پایگاه با کسب آمادگی باحال احرام به میهمانی مشرف شود، برای ورود عالی‎تر به میهمانی زمانی هم دو میقات قرار داده است. یکی ماه رجب و یکی ماه شعبان که متصل به ماه رمضان می‎شود. 
سرّ بزرگ هردو ماه میهمانی یک‌چیز است : «تمرین بندگی در زندگی عادی»
 انسان مُحرم در زندگی عادی‎اش باید مراقبت دائم داشته باشد که مرتکب محرمات احرام نشود. «خویشتن داری وکف نفس» وظیفه اصلی اوست. در ماه رمضان نیز فلسفه اصلی روزه هم همین است: مراقبت در طول زندگی عادی برای مرتکب نشدن مبطلات روزه؛ «زندگی عادی را با بندگی گره زدن.»
عجیب‎تر از همه، گره خوردن این دو میهمانی با یکدیگر است. در ادعیۀ نورانی، اهل‎بیت؟عهم؟ به ما آموخته‎اند که مرتب در ماه رمضان آرزوی رسیدن به میهمانی مکانی را به زبان آورید چه در ادعیۀ روزانه چه در دعای پر مضمون ابوحمزۀ ثمالی. 
نکتۀ پایانی: هر میهمانی آداب خودش را دارد، هرکه ملتزم‎تر است بهره‎اش بیشتر است.
سعی کنیم آداب میهمانی ماه رمضان و میهمانی حرم الهی را به‎خوبی فرابگیریم و با عشق پیاده کنیم تا بهترین و شیرین‎ترین بهره‎ها را ببریم و با استفادۀ کامل از میهمانی‎های الهی ظرفیت و لیاقت رسیدن به محضر قرب الهی را به‌دقت آوریم «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِر».8


1. دعای منقول از امام صادق و امام کاظم علیهما‌السلام پس از هر نماز واجب در ماه مبارک رمضان،  إقبال الأعمال،ج ،ص۲۴ 
2. در باب نعمت‌هایی که خداوند عطا می‏‌کند بعضی از نعمت‌ها مسبوق به درخواست است و بعضی مسبوق نیست. یک وقت ما از خداوند نعمتی را تقاضا می‌‏کنیم و خدا عنایت می‏‌کند، این نعمت مسبوق به درخواست است. اما نعمت‌هایی هم داریم که بدون درخواست عنایت می‏‌شود.
3. و ستایش بازهم ازآن اوست به سبب عموم نعمت هایی که اِبتداء به آن ها کرده است. (بلاغات النساء، ابن طیفور، ج۱، ص۲۶)
4. و ما فرزندان آدم را بسیار گرامى داشتیم (سورۀ اسراء آیه 70)
5. عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ ؟س؟ قَالَ: اَلْحَاجُّ وَ اَلْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اَللَّهِ إِنْ سَأَلُوهُ أَعْطَاهُمْ وَ إِنْ دَعَوْهُ أَجَابَهُمْ وَ إِنْ شَفَعُوا شَفَّعَهُمْ وَ إِنْ سَکَتُوا اِبْتَدَأَهُمْ وَ یُعَوَّضُونَ بِالدِّرْهَمِ أَلْفَ أَلْفِ دِرْهَمٍ .( تهذیب الأحکام، شیخ طوسی،  ج۵  ,  ص۲۴)
6. خطبۀ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در آستانۀ ماه رمضان (اقبال الأعمال، سیدطاووس، ج1، ص2).
7. و حق خدا بر مردم است که قصد زیارت این خانه کنند، کسى که به آن راه تواند یافت. ( سورۀ مبارک آل عمران، آیۀ 97).
8.در جایگاهى راستین، نزد فرمانروایى مقتدر (سورۀ مبارک قمر، آیۀ 55).


 


 


حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد رضایی تهرانی
 


| شناسه مطلب: 106214




حج ماه رمضان



نظرات کاربران