پیوند حج و ماه مبارک رمضان
اَللَّهُمَّ اُرْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ اَلْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ وَ لاَ تُخْلِنِی مِنْ تِلْکَ اَلْمَوَاقِفِ اَلْکَرِیمَةِ وَ اَلْمَشَاهِدِ اَلشَّرِیفَةِ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ فَکُنْ لِی اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ اَلْأَمْرِ اَلْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ اَلْقَدْرِ مِنَ اَلْقَضَاءِ اَلَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ اَلْحَرَامِ اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اِجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی فِی طَاعَتِکَ وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی آمِینَ رَبَّ اَلْعَالَمِینَ .1
خدایا مرا روزى کن حج بیت‌الحرام در این سال و در همه‌سال مادامی‌که عمرم را باقى دارى با آسایش و عافیت و وسعت رزق و مرا دور مدار از آن جایگاه‌های عالى و مشاهد مشرفه و زیارت قبر پیغمبرت که درودت بر او و بر آلش باد و در جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یارى کن. خدایا! از تو درخواست مىکنم که در آنچه از قضا و قدرت امورى را در شب قدر حتمى قرار دادى، که دیگر برگشت و تغییر و تبدیل نخواهد داشت، مرا از آن حجاج بیت‌الحرامت قرار دهى که حجشان پسندیده و سعی‌شان پذیرفته و گناهانشان آمرزیده است و اعمال بدشان بخشیده شده است و قرار ده در قضا و قدرت که عمر مرا طولانى و رزقم را وسیع و امانات و قرضم را ادا فرمایى. این دعا را اجابت فرما اى پروردگار عالم.
تمام هستی بر سر سفرۀ احسان الهی میهمان هستند و هیچ موجودی از خداوند، هیچچیز طلبکار نیست و نعمت‌های الهی ابتدائی2 هستند : همان‌گونه که حضرت زهرا ؟سها؟ به این حقیقت در آغاز خطبه فدکیه خود تصریح فرمودند:
« مِنْ عُمُومِ نِعَمِ ابْتَدَأَها» 3
سرّ عقلانی قضیه هم آن است که خداوند غنیّ بالذات است و فقر و نیازی ندارد. و مخلوق هم هرچه دارد از خداوند است. پس مخلوق چیزی از خود ندارد که به خدا بدهد، و خداوند هم نیازی ندارد، بنابراین مخلوق هرچه میکند به نفع خودش است و طلبکار نعمتی از خداوند نمیشود و هرچه از حق‌تعالی دریافت میکند لطف و احسان است.
انسان هم در میان همه موجودات در این میهمانی عظیم الهی با بهرهوری گستردهتر از همه مخلوقات در حال پذیرایی شدن است. و خطاب نورانی «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ ...»4 به این پذیرائی خاص اشاره دارد.
در میان این فضای لبریز از میهمانی خداوند کریم، میهمانیهای ویژهای قرار داده است که دو میهمانی از همه خاصتر است: «میهمانی مکانی» و «میهمانی زمانی»
میهمانی مکانی، حرم امن الهی است و زیارت بیت‌‌الله، که امام صادق؟ع؟ فرمودهاند: «اَلْحَاجُّ وَ اَلْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اَللَّهِ ...»5، یعنی: حاجی و عمره‌گزار میهمان خداوند هستند.
میهمانی زمانی الهی هم ماه مبارک رمضان که فرمود: «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ ...»6 یعنی: ماه مبارک رمضان، ماهی است که شما به میهمانی خداوند دعوت شده‌اید.
و جالب اینکه شرکت در «میهمانی مکانی» مقدمات و تحمل سختی‌هایی را برای انسان در پی دارد، که گاهی سالیانی طولانی او را در نوبت تشرف و انتظار ورود به حرم الهی نگه میدارد و خداوند هم در قرآن کریم شرط وجود تشرف را استطاعت معرفی فرموده: «... وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا ...».7
ولی میهمانی زمانی الهی هیچ مقدمهسازی از ناحیه انسان لازم ندارد و خداوند میهمانی را به محل زندگی و کار انسانها در اقصی نقاط عالم میبرد و هرکسی هرکجا هست در هر موقعیت اجتماعی، اقتصادی و ... به میهمانی ماه رمضان فراخوانده میشود.
جالبتر آنکه همان‌گونه که برای ورود به میهمانی مکانیِ الهی، خداوند بزرگ برای کسب آمادگی میهمان دو میقات قرار داده است: یکی کیلومترها قبل از حرم، و دیگری متصل به حرم الهی بهنام ادنیالحل، تا میهمان الهی در این پایگاه با کسب آمادگی باحال احرام به میهمانی مشرف شود، برای ورود عالیتر به میهمانی زمانی هم دو میقات قرار داده است. یکی ماه رجب و یکی ماه شعبان که متصل به ماه رمضان میشود.
سرّ بزرگ هردو ماه میهمانی یک‌چیز است : «تمرین بندگی در زندگی عادی»
انسان مُحرم در زندگی عادیاش باید مراقبت دائم داشته باشد که مرتکب محرمات احرام نشود. «خویشتن داری وکف نفس» وظیفه اصلی اوست. در ماه رمضان نیز فلسفه اصلی روزه هم همین است: مراقبت در طول زندگی عادی برای مرتکب نشدن مبطلات روزه؛ «زندگی عادی را با بندگی گره زدن.»
عجیبتر از همه، گره خوردن این دو میهمانی با یکدیگر است. در ادعیۀ نورانی، اهلبیت؟عهم؟ به ما آموختهاند که مرتب در ماه رمضان آرزوی رسیدن به میهمانی مکانی را به زبان آورید چه در ادعیۀ روزانه چه در دعای پر مضمون ابوحمزۀ ثمالی.
نکتۀ پایانی: هر میهمانی آداب خودش را دارد، هرکه ملتزمتر است بهرهاش بیشتر است.
سعی کنیم آداب میهمانی ماه رمضان و میهمانی حرم الهی را بهخوبی فرابگیریم و با عشق پیاده کنیم تا بهترین و شیرینترین بهرهها را ببریم و با استفادۀ کامل از میهمانیهای الهی ظرفیت و لیاقت رسیدن به محضر قرب الهی را به‌دقت آوریم «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِر».8
1. دعای منقول از امام صادق و امام کاظم علیهما‌السلام پس از هر نماز واجب در ماه مبارک رمضان، إقبال الأعمال،ج ،ص۲۴
2. در باب نعمت‌هایی که خداوند عطا میکند بعضی از نعمت‌ها مسبوق به درخواست است و بعضی مسبوق نیست. یک وقت ما از خداوند نعمتی را تقاضا میکنیم و خدا عنایت میکند، این نعمت مسبوق به درخواست است. اما نعمت‌هایی هم داریم که بدون درخواست عنایت میشود.
3. و ستایش بازهم ازآن اوست به سبب عموم نعمت هایی که اِبتداء به آن ها کرده است. (بلاغات النساء، ابن طیفور، ج۱، ص۲۶)
4. و ما فرزندان آدم را بسیار گرامى داشتیم (سورۀ اسراء آیه 70)
5. عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ ؟س؟ قَالَ: اَلْحَاجُّ وَ اَلْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اَللَّهِ إِنْ سَأَلُوهُ أَعْطَاهُمْ وَ إِنْ دَعَوْهُ أَجَابَهُمْ وَ إِنْ شَفَعُوا شَفَّعَهُمْ وَ إِنْ سَکَتُوا اِبْتَدَأَهُمْ وَ یُعَوَّضُونَ بِالدِّرْهَمِ أَلْفَ أَلْفِ دِرْهَمٍ .( تهذیب الأحکام، شیخ طوسی، ج۵ , ص۲۴)
6. خطبۀ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در آستانۀ ماه رمضان (اقبال الأعمال، سیدطاووس، ج1، ص2).
7. و حق خدا بر مردم است که قصد زیارت این خانه کنند، کسى که به آن راه تواند یافت. ( سورۀ مبارک آل عمران، آیۀ 97).
8.در جایگاهى راستین، نزد فرمانروایى مقتدر (سورۀ مبارک قمر، آیۀ 55).
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد رضایی تهرانی