حج؛ بستر همدلی و حمایت مسلمین از آرمان فلسطین
حجتالاسلاموالمسلمین دکتر علی خیاط
حج عبادتی با ظرفیت بسیار عظیم است که مسلمانان سراسر دنیا را در موسم حج با محوریت بیت الله العتیق گرد هم جمع میکند و جزء حساسترین ایام سال برای جهان اسلام است. حج، فرصتی بزرگ برای بهرهمندی امت اسلامی از الطاف معنوی سرزمین وحی و استحکام ارتباط خود با خدا و همچنین بحث و تبادلنظر با یکدیگر برای برطرف کردن مشکلات دنیای اسلام است. حج به تعبیر مقام معظم رهبری مدظله‌العالی فرصت کمنظیری در جهت ایجاد اتحاد و تفاهم و برطرف کردن عوامل اختلاف و سوءظنها است که باید بهمقتضای آیه شریفه «وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَعَلَى کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ»1 در این گردهمایی استثنایی انجام شود.
حج یکی از برنامههای جامع اسلام و نماد بسیاری از دستورات دینی است و علاوه بر بعد عبادی، دارای بعد اجتماعی و سیاسی نیز میباشد و باید موضوع اصلی و مسائل مهم روز جهان اسلام در این ایام مطرح شود.
حج در بعد سیاسی تبلور تبری از استکبار و طاغوت و حاکمیت غیر الهی و تجلی ولایتالله است که روحانیان کاروان و دستاندرکاران و مدیران و خود زائران باید نسبت به این مسئله توجه داشته باشند؛ زیرا حج فرصتی است که امت اسلام خود را یکبار دیگر کنار هم ببینند و با وحدت و انسجام و بیداری هر چه بیشتر نسبت به وضعیت جهان اسلام، مسلمانان کشورهای دیگر آگاهی بیشتری پیدا کنند و این آگاهی را مبنای اقدامات بعدی خود قرار دهند.
یکی از فرایض خطیر و اساسی که نشانۀ مسلمانی و دارای بعد سیاسی و اجتماعی است، اهتمام به امورِ مسلمانان است. از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت شده است که: «مَنْ أصْبَحَ لا یَهْتَمّ بأموُر الْمسلِمِین فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ»2؛ «هرکسی صبح کند و به امور مسلمانان همت نگمارد، مسلمان نیست». معنای حدیث آن است که اگر مسلمانی در میان مسلمانان زندگی بگذراند و در خدمت آنان نباشد، خودی حساب نمیشود و بیگانه است.
البته اهتمام به امور مسلمانان، بهعنوان یک کل که سلسلهای از فرایض دیگر، مانند اصلاح میان مردم، برآورده ساختن نیاز مردم و سود رساندن به آنان از مصادیق آن است، بهحساب میآید. بدیهی است که تحقق این مقصود در سطح وسیع، در مراسم حج میسور است. امام خمینی قدس سره دراینباره میفرمایند:
«اکنونکه موسم حج بیت اللّه الحرام است و مسلمین از اطراف جهان به زیارت خانۀ خدا آمدهاند، لازم است در خلال اعمال شریفه حج به یکی از بزرگترین فلسفۀ این اجتماع عظیم توجه داشته و به وضع اجتماعی و سیاسی کشورهای اسلامی رسیدگی کرد، و از گرفتاریهای برادران ایمانی خود مطلع گشته و در رفع آن در حدّ وظیفه اسلامی و وجدانی کوشش کنند. اهتمام به امر مسلمین از فرایض مهم اسلام است.»3
نقطۀ مرکزی درگیری صهیونیزم اشغالگر و استکبار در منطقه «فلسطین» است. بیتالمقدس قبلۀ اول مسلمین است و پیوند و رابطۀ عمیقی با مسجدالحرام دارد. در داستان معراج و مسئله قبله و مسائل دیگری این مهم مورد تأکید است، امروز مسئله فلسطین مسئله اول جهان اسلام و مرکز درگیری جبهه استکبار و جبهۀ اسلام است. اگر این مسئله حل بشود بسیاری از مسائل جهان اسلام حل میشود.
حضرت امام قدس سره چارهجویی درمورد مشکلات امت اسلام، بهویژه مسئله مهم فلسطین را وظیفه خطیر حجاج میداند و میفرماید: «امروز قبلۀ اول مسلمین به دست اسراییل این غدۀ سرطانی خاورمیانه، افتاده است. امروز برادران فلسطینی و لبنانی عزیز ما را با تمام قدرت میکوبد و به خاک و خون میکشد. امروز اسراییل با تمام وسایل شیطانی تفرقهافکنی میکند. بر هر مسلمانی لازم است که خود را علیه اسراییل مجهز کند. امروز کشورهای آفریقایی مسلمان ما زیر یوغ آمریکا و سایر اجانب و سرسپردگان آنان دستوپا میزنند. امروز آفریقای مسلمان صدای فریاد مظلومانه خود را هرچه بیشتر بلند میکند. فلسفه حج باید جوابگوی این فریادهای مظلومانه باشد».4
مقام معظم رهبری حفظه‌الله نیز به پیروی از امام (ره) در خصوص اهمیت این مسئله میفرمایند: «ما اگر در حج از ملّت فلسطین یا مظلومین دنیای اسلام مثل مظلومین یمن و دیگران دفاع میکنیم و حمایت میکنیم، این البتّه یک کار سیاسی است اما سیاستی است عین تعالیم اسلامی؛ دفاع از مظلوم خودش یک فریضه است، یک واجب است».5
فلسطین و کارکرد سیاسی آن در پررنگ کردن وجهه سیاســی مناسک حج، از موضوعات مهم و اولویتدار جهان اسلام است که باوجود گذشــت بیش از 60 سال از آن، هنوز حلوفصل نشده است. تأکید بر این مســئله در حج میتواند به سیاســتمداران و دولتمردان کشورهای اســلامی یادآوری کند تا این مســئله را به نقطه قابلحلی رسانده و روی کلیدیترین مسئله جهان اسلام تفاهم کنند.
این نقطۀ مشترک میتواند موجب همبستگی و انسجام بین مسلمانان شود تا به ســمت حلوفصل آن حرکت کنند و این نکتهای مهم در فضایی است که در آن زیست میکنیم. بحث معاملۀ قرن همانگونه که در پیام رهبر معظم انقلاب به آن اشاره شده درواقع مصادره هویت فلسطینیهاســت؛ چراکه به حضور مردم فلســطین و هویت فلســطینی برای حل این مســئله توجه نشده است.6
احیای حج ابراهیمی و توجه به فلسفۀ واقعی حج که در قرآن مجید «قیام للناس»7 نامیده شده است و تأکید بر مراسم برائت از مشرکین بهعنوان جزئی تفکیکناپذیر از روح حج واقعی و مناسک آن، نمونهای دیگر از قابلیتها و ظرفیتهای حج است که بر اساس آن هرگاه کنگره جهانی حج که مرکز توجه و تمرکز میلیونها نفوس از مسلمین سراسر عالم از همه فرق و مذاهب آن است، فلسفۀ واقعی خویش را بازیابد و به کانونی جهت شناخت مشکلات جهان اسلام و افشای طرحهای خائنانۀ دشمنان اسلام و ایادی آنان تبدیل شود. قهراً مسئله فلسطین و اشغال اراضی مسلمین بهوسیله مشتی صهیونیست نیز بهعنوان یکی از مهمترین دردهای جهان اسلام در صدر مسائل قرار خواهد گرفت و از طریق کنگره حج میتوان حمایت و همدلی مسلمین عالم را پدید آورد و امکانات دنیای اسلام را برای حل ریشهای این زخم کهنه بسیج نمود. و دقیقاً به خاطر همین قابلیتهای حج است که امریکا و اروپا و اسرائیل طی سالهای گذشته تمام توان خویش را برای مقابله با مشی امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و نظام جمهوری اسلامی به کار گرفتهاند؛ و با سودجستن از وابستگیها و موقعیت متزلزل برخی حکومتهای ضد مردمی در ممالک اسلامی میکوشند تا این ظرفیت را بیاثر کنند.
---------------------
1. سورۀ حج، آیه 27
2. الکافی، ثقة الاسلام کلینی، ج ۲، ص ۱۶۴
3. پیام امام خمینی (ره) به کنگره حج- 26 مهر 1357 هـ .ق / 15 ذی القعده 1398 ه-ق
4. از بیانات امام خمینی (ره) در موسم حج سال 1399 هـ .ق
5 . از بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگزاران حج، 08/04/98
6 . اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره حج 98 که بر شکست معامله قرن با همت و ایمان جبهه مقاومت تاکید کردند.
7 . اشاره به آیۀ 97 سوره مائده:
(جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ)