همۀ هستی انسان
اساساً انسان از خودش چیزی ندارد و در این عالم او فقط مالک دعاست. وجود مبارک امام حسین؟ع؟ ناتوان‌ترین مردم را کسی می‌داند که از دعا کردن عاجز باشد و می‌فرماید:
«أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعاءِ»
(بحار الانوار، ج90، ص286)
به همین جهت در روز عرفه گرچه روزه گرفتن مستحب است اما به خاطر اهمیت آن فرموده‌اند که اگر روزه موجب ضعف می‌شود و از دعا کردن بازمی‌دارد دعا خواندن بر روزه تقدم دارد. یکی از زیباترین و شیرین‌ترین دعاها مناجات امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه است ... مهم‌ترین نیایشی که جنبه سیاسی، عبادی حج و زیارت را به‌خوبی تبیین می‌کند دعای عرفه عارف معروف در بین اهل معرفت و سیر شاهدان کوی شهود و شهادت، سالار جانبازان میدان نبرد توحید علیه طاغوت، و سرور پاکان و آزادگان در ساحت فضیلت حضرت حسین بن علی علیهماالسلام است. این دعا هم دستور کفرستیزی و راه طاغوت‌زدایی و رسم سلحشوری و سنت سرکوبی جنایتکاران را ارائه می‌کند و ظهور ولایت الهی را نشان می‌دهد و هم تجلی هستی و ذات اقدس خداوند و ظهور گسترده و همه‌جانبه آن ذات مقدس و خفای هرچه غیر اوست، در پرتو نور او و پی بردن به او از خود او، به غیر او بها ندادن و غیر او را به او شناختن و ذاتش را عین شهود و مستغنی از استشهاد دانستن را تفهیم می‌کند.
آیت الله جوادی آملی، /درس اخلاق، اول بهمن 1382