عرفه در آینۀ روایت‌ها
امام سجاد علیه‌السلام به سائلى که روز عرفه، از مردم درخواست مال مى‌کرد، فرمود:
وَیْحَکَ أَ غَیْرَ اللهِ تَسْأَلُ فِی هَذَا الْیَوْمِ إِنَّهُ لَیُرْجَى لِمَا فِی بُطُونِ الْجِبالِ فِی هَذَا الْیَوْمِ أَنْ یَکُونَ سَعِیداً.1
واى بر تو! آیا در چنین روزى از غیر خدا طلب مى‌کنى؟ حال آنکه امروز آنچنان رحمت حق، شامل و عام است که امید آن مى‌رود آنچه در شکم کوه‌هاست، مشمول رحمت عامه حق گردد و خوش‌بخت و سعادتمند شوند.
در روایتى آمده که امام رضا علیه‌السلام در روز عرفه تمام اموال خود را بین فقرا تقسیم کرد. فضل بن‌سهل عرض کرد: «این‌کار موجب زیان است». فرمود: «نه، خیر است، موجب سود است. هرگز کارى که موجب اجر و پاداش شود، نباید زیان به حساب آورد».2
در مسجدالحرام مردى از امام صادق علیه‌السلام پرسید: «چه کسى گناهش از گناه همه بزرگ‌تر است؟» ایشان فرمود:
مَنْ یَقِفُ بِهَذَیْنِ المَوْقِفَیْنِ عَرَفَةَ وَ المُزْدَلِفَةِ وَ سَعَى بَیْنَ هَذَیْنِ الجَبَلَیْنِ ثُمَّ طَافَ بِهَذَا الْبَیْتِ وَ صَلَّى خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ علیه السلام ثُمَّ قَالَ فِی نَفْسِهِ أَوْ ظَنَّ أَنَّ اللهَ لَمْ یَغْفِرْ لَهُ فَهُوَ مِنْ أَعْظَمِ النَّاسِ وِزْراً.3
هرکس که در این دو موقف عرفه و مشعر، وقوف کند و بین این دو کوه [صفا و مروه] سعى نماید و گرد این خانه [کعبه] طواف انجام دهد و نماز پشت مقام ابراهیم به‌جاآورد، در عین حال بعد از تمام این اعمال، پیش خود بگوید یا گمان کند که خدا او را نیامرزیده است، این آدم از همه کس، گناهش عظیم‌تر است [ بدگمانى به خدا و ناامیدى از رحمت خدا، گناهى بسیار بزرگ و خطرناک است].
پیامبر گرامى اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز فرمود:
«ما مِنْ یَوْمٍ أَکْثرُ أَنْ یُعِتقَ اللهُ فیهِ عَبْداً مِنَ النّارِ مِنْ یَوْمِ عَرَفَةَ »4؛
«خداوند هیچ روزى به اندازه روز عرفه، بندگان خود را از آتش جهنم آزاد نمى‌کند».
فضیلت روز عرفه به اندازه فضیلت شب قدر است. این روز را گرامى دار و لحظه‌هایش را غنیمت شمار که غروب آفتاب این روز، به زودى مى‌رسد و چادرها برچیده میشوند و خاطرهاش براى تو مى‌ماند. زنهار که دست خالى برگردى و آنجا، بار گناه را زمین ننهاده و عرفانت را افزون نساخته باشى! حضرت آدم؟س؟، به دستور فرشته الهى، در این سرزمین به ذکر و یاد خدا و توبه پرداخت.
در اهمیت روز عرفه، همین بس که امام صادق علیه‌السلام فرمود:
مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ إلى قابِلٍ إلّا أنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ.5
اگر ماه مبارک رمضان بر کسى گذشت و او آمرزیده نشد، تا ماه رمضان آینده به آمرزش او امیدى نیست، مگر آنکه عرفه را [با شرایط آن] درک کند.
مرحوم فیض در بیان این حدیث مى‌گوید: «سعادت، هر چیزى مناسب حال خودش است. بنابراین شاید مراد از سعادت، آنچه در شکم کوه‌هاست، این باشد که از کوه، نباتى بروید و بعد از تحوّلات پى‌درپى به صورت نطفه‌اى درآید و از آن، انسان سعیدى متکون گردد». همچنین در روایت دیگرى که «مستدرک» نقل کرده، به جاى کلمه «الجبال»، کلمه «الحُبالى» آمده که به معناى «زنان آبستن» است و در این صورت، معناى حدیث روشن‌تر خواهد بود.
----------------
1. ر.ک: وسائل الشیعه، ج١٠، ص٢٨؛ بحارالانوار، ج٩٩، ص٢٩٩؛ من لایحضره الفقیه، ج٢، ص١٣٧.
2. بحارالانوار، محمدباقر مجلسى، ج ١٢، ص ٩٠.
3. وافى، ج ٢، ص ۴٢؛ آداب الحرمین، ص٢۶٨.
4. السنن الکبرى، احمد بن حسینى بیهقى، ج ۵، ص ١٩٢.
5. کافى، ج ۴، ص ۶۶.
برگرفته از کتاب عرفه و عرفات، ص19-21