ابراهیم بن مالک اشتر و مرقد شریف ایشان
ابراهیم اشتر معروف به ابوالنّعمان ابراهیم نخعى (م٧٢ق.) پسر مالک اشتر نخعى است، همراه پدر بزرگوارش که از یاران دلیر و برجستۀ مولا على علیه السلام بود و در جنگ صفّین، با سپاه معاویه جنگید، پس از شهادت امیرالمؤمنین علیه السلام در شهر کوفه اقامت گزید و زمانى که مختار ثقفى مىخواست براى خونخواهى از کشندگان امام حسین علیه السلام قیام کند پیش از هر چیز او را که رئیس قبیلۀ نخع و جنگاورى دلیر و شجاع بود به همراهى خویش خواند و با یارى او و در سایۀ رشادتهاى او توانست دمار از روزگار ابن زیاد و دیگر جانیان فاجعه کربلا درآورد.
ابراهیم اشتر در عاشوراى سال ۶٧ق. درست پس از گذشت شش سال از شهادت امام حسین علیه السلام، در حوالى شهر موصل، پس از جنگ جانانهاى که میان او و سپاه شام درگرفت به ابن زیاد و حصین بن نمیر و شراحیل بن ذى الکلاع و ابن حوشب و غالب بن باهلى و ... دست یافت و آنها را به سزاى اعمال بسیار ننگینشان رسانید و با این کار چشم شیعیان را روشن و دل امام سجّاد علیه السلام و اهل بیت را شاد کرد.[1]
سرانجام در جنگى که میان سپاهیان شام و لشگر مصعب بن زبیر درگرفت ابراهیم اشتر توسط نیروهاى شامى کشته شد، سربازان اموى پیکرش سوختند و سرش را پیش عبدالملک مروانى بردند.
در حقّ ابراهیم اشتر حرفها زیاد و سخن بسیار است و ما به نقل دو سخن بسنده مىکنیم:
«ابراهیم اشتر یکى از نیکنامان شیعه و از دلاوران تاریخ تشیّع است، وى در انتقام کشیدن از کشندگان امام حسین علیه السلام و یارانش شجاعت و حرارت زیادى از خود نشان داده بود.»[2]
«ابراهیم سوارکارى شجاع و باشهامت، رئیسى پیشرو، داراى روحى بزرگ و همّتى بلند، و مردى بسیار باوفا، و شاعرى فصیح و زبانآور، و دوستدار اهل بیت علیهم السلام بود چنان که پدرش مالک اشتر نیز با همین صفات ممتاز و معروف بود.»[3]
مرقد وى امروزه در استان صلاحالدین، در جنوب شهر دُجیل در حدود هشت فرسخى سامرا در نزدیکى جادۀ قدیم بغداد سامرا، یکى از زیارتگاههاى شیعیان مىباشد، آستانۀ مبارکه در عصر صفویّه تجدید بنا گشته و بر سر در ورودى آن نوشته شده:
«هذا قبر المرحوم السیّد ابراهیم بن مالک الاشتر النخعى، علمدار رسول الله صلى الله علیه و سلّم، ١٠٨٩»[4].
این آستانۀ مبارکه که در میان مردم آن منطقه به آستانۀ شیخ ابراهیم معروف است داراى حرمى وسیع و گنبدى از گچ و آجر است و شیعیان از عوام و خواص به زیارت آن مىشتابند[5].
ساختمان زیارتگاه در زمین نسبتاً مرتفعى قرار دارد و درگذشته، داراى بنایى از آجر و گچ، با نمایى مربع شکل و گنبدى دایرهاى بوده است. در ورودى بنا، کتیبهاى حاوى تاریخ ١٠٨٩ه .ق، وجود داشته که احتمالاً تاریخ بازسازى بنا، بوده است[6].
مرقد ابراهیم بن مالک اشتر در سال ٢٠٠٧م، هدف انفجار تروریستى جریان سلفىهاى تندرو قرار گرفت که به ویرانى بدنه اصلى بنا منجر گردید. اما پس از این انفجار، شیعیان به بازسازى بناى آن اقدام کردند[7].
[1] مراقد المعارف، ج ١، ص ٣٩؛ دائرة المعراف تشیّع، ج ١، ص ٢۶٨
[2] دائرة المعارف تشیّع، ج ١، ص ٢۶٨
[3] مأثر الکبراء فى تاریخ سامرا، ج ٢، ص ٢١٩
[4] مراقد المعارف، ج١، ص ۴٠ ٣۶؛ دائرة المعارف تشیّع، ج١، ص۶۴
[5] همان
[6] تاریخ مدینة سامراء، ص١٣٠؛ مراقد المعارف، ج١، صص ٣٧ و ٣٨
[7] زیارتگاههای عراق (معرفی زیارتگاه های مشهور در کشور عراق) جلد:١ نویسنده:فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی نویسنده:خامه یار، احمد، ص 527