رود فرات
فرات، آب حیات
دو رود دجله و فرات، که از ترکیه سرچشمه مى‌گیرد، طولانى‌ترین رودهاى عراق با ١٨۵١ و ٢٧٠٠ کیلومتر است و در شمال بصره به هم مى‌پیوندد و پس از تشکیل شط‌العرب، که امروزه آن را«اروند رود»مى‌نامند، و طى ١٩٠ کیلومتر به خلیج فارس مى‌ریزد[1]. ١گاهى این دو رودخانه طغیان کرده و کمبود بارش و بارندگى را برطرف مى‌سازد، زیرا بارش متوسط سالانه در آن جا ٢۵٠ میلى متر است. دجله و فرات از دیر باز سرچشمه حیات و تمدن بوده و تمدن شکوفاى بین النهرین میان این دو رود شکل گرفته است و در حقیقت، آبادانى، شکوه و برپایى این سرزمین در گرو این دو رود است.از دیرباز کناره‌هاى این دو رود و میان آن‌ها سرزمین‌هاى پست و حاصل‌خیزى وجود دارد که زندگى مردم این منطقه را تأمین مى‌کرد.و البته گاهى نیز سیل‌هاى خروشان بنیاد همۀ آن‌ها را برمى‌انداخت[2]. امروزه، سدهاى احداث شده بر روى دجله و فرات، جریان رودها را مهار مى‌کند[3].
آب فرات، در قاموس فرهنگ شیعه، بار معنوى و محتواى فرهنگى دارد و رازدار بزرگ و مقدّسى است که امواجش، حماسۀ کربلا و آن تشنگى‌ها، ایثارها، حماسه‌ها، قهرمانى‌ها و ایمان‌ها را به یادها مى‌آورد.
«دجله» و «فرات»، تاریخ مجسّم و روان است. تاریخ امت اسلام، بر امواج این دو رود همیشه جارى ثبت است.
آب «فرات» و خاک «کربلا»، هر دو یادآور عاشورایند و هر دو، در الهام‌بخشى، مؤثّر و کارساز، و هر دو، مورد تشویق و ترغیب اهل‌بیت و ائمه، و هر دو، مقدس و مبارک و عزیز.
در حدیثى، «رود فرات» و «رود نیل»، رودهاى مؤمن به حساب آمده است:
«نَهرانِ مؤمنانِ ونَهرانِ کافِران، فالمؤمنان: الفراتُ ونیلُ مصر...»[4]
و در حدیثى، فرات، نهرى بهشتى به حساب آمده است:
«أَربعة أَنهارٍ من الجنّة: الفرات...»[5]
غسل کردن از آب فرات، براى زیارت ابا عبدالله الحسین علیه السلام یا غیر آن، بسیار فضیلت دارد. امام‌باقر علیه السلام در ضمن حدیثى از مردى از اهل کوفه پرسید:
- آیا از «فرات»تان هر روز یکبار غسل مى‌کنى؟
- نه.
- هر جمعه چطور؟
- نه.
- هر ماه چطور؟
- نه.
- هر سال چطور؟
- نه.
امام‌باقر علیه السلام فرمود: تو از خیر، محرومی![6]
و چه پاداش‌هاى عظیم، بیان شده است براى زائران قبر حسین بن على علیه السلام که در فرات، وضو بگیرند و غسل کنند و با وقار و آرامش، به زیارت آن حضرت شرفیاب شوند.[7]
همچنین، برداشتن کام نوزاد با آب فرات و چشاندن آب مقدس این نهر بهشتى به کودکانى که بناست با محبت و ولایت خاندان و حى و اهل‌بیت پیامبر بزرگ شوند و «تربیتِ عاشورایى» یابند، امرى است که دستور اکید ائمه است.
در روایات، از آبِ فرات، به عنوانِ «آب بهشتى»، «ساحل وادى ایمن»، آب گوارا و «مَعین» پر برکت، عزیزترین آب‌هاى دنیا و آخرت، و... یاد شده است[8].
امام‌صادق علیه السلام به «سلیمان بن هارون بجلّى» فرمود:
«ما اظُنّ احداً یُحَنِّکُ بماء الفراتِ الاّ أَحبَّنا أَهلَ البَیتْ»[9]
و یا به این تعبیر که:
«من شَرِبَ مِن ماء الفراتِ وحَنَّکَ به فإِنّه یُحِبُّنا أَهلَ البیت»[10].
هرکس از آب فرات بنوشد یا کام خود را با آن برگیرد، حتماً دوستدار ما اهل‌بیت خواهد بود.
ایجاد پیوند با کربلا و اهل‌بیت با آب فرات، از آغاز حیات شروع مى‌شود و فرات، آبِ حیاتِ جان‌هاى مستعدّ مى‌گردد و در «خطّ» صحیح مى‌کشاند و هدایت مى‌کند[11].
[1] سازمان جغرافیایى و کارتوگرافى گیتاشناسى، گیتاشناسى کشورها، ١٧۵٣
[2] غلامحسین مصاحب، دایرة المعارف فارسى، ١٧۵٢/٢
[3] قائدان، عتبات عالیات عراق، صص 17-18
[4] وسائل الشیعه، ج ١٧، ص ٢١۵
[5] همان، ج ١٧، ص ٢١۵
[6] همان، ج ٣، ص ۵٢٧، حدیث ٢٢
[7] همان، ج ١٠، ص ٣٧٧، احادیث: ١، ٣، ۶، ٧، ٨، ٩ و ١٠
[8] وسایل الشیعه، ج١٠، ص ٣١٣، احادیثِ ١ تا ١٠
[9] همان، ص ٣١۴، حدیث ٢
[10] همان، حدیث ٧ و ٩
[11] محدثی، فرهنگ زیارت، صص 226 - 227